8.VIỆC CẤP BÁCH
Chưa đầy một tuần sau vết thương của Cổn đã lành. Chỗ da bị rách đã kín lại. Một lớp da non nổi lên, trắng hơn màu da nâu chung quanh. Bác Hải gái lấy một miếng nghệ sát lên đó. Vào đúng dịp ấy, đội Lý Tự Trọng chọn mười em chuẩn bị làm "công tác đặc biệt". Bọn trẻ được biết, "Đội công tác đặc biệt" do Cổn làm đội trưởng, sáng chủ nhật sẽ tập trung tại nhà anh Phiệt để anh dẫn đi làm nhiệm vụ. Chúng nó phải ăn mặc gọn gàng, chỉnh tề. Đứa nào đi dép thì phải là dép bốn quai, hoặc đi giày ba ta. Tác phong quân sự, mười đứa như một. Hôm nay mới là thứ sáu, còn phải chờ qua hai đêm một ngày nữa mới đến chủ nhật kia. Bọn trẻ nôn nao cả người, chẳng biết chúng được giao nhiệm vụ gì. Có đứa đoán là được đi đón một bác Trung ương nào đấy, nhưng chúng nó lại gạt đi. Nếu đón khách trung ương thì phải mang hoa chứ?
- Vậy thì là cái gì?
Thằng Dong gật gù ra vẻ thông thạo:
- Tớ biết rồi các cậu ạ!
Rồi nó kể chuyện, năm xưa, lúc ta đang còn đánh nhau với máy bay Mỹ ấy. Nó có một người cô làm việc ở nông trường Thống Nhất. Cô nó ở đội trồng cam và ở cả đại đội tự vệ chiến đấu của nông trường. Thế rồi đêm ấy máy bay địch đến ném bom sân bay như thường lệ. Mọi người vẫn cứ yên trí ngủ, coi như chẳng có chuyện gì xảy ra. Đêm nào chúng nó cũng ném bom sân bay của ta như thế, cứ nghe tiếng bom lại nhốn nháo lên còn làm ăn gì nữa. Và mọi người cứ ngủ như thường. Bỗng nhiên nửa đêm, khoảng một giờ, lệnh báo động khẩn cấp phát ra. Tất cả tự vệ tập trung trong rừng cam bên cạnh nông trường bộ. Im lặng, trật tự. Không được xôn xao. Cấm hút thuốc, cấm bấm đèn pin. Kiểm tra lại vũ khí. Nhẩy tại chỗ xem có vật gì phát ra tiếng kêu không. Tốt rồi!
- Các đồng chí! - Đồng chí bí thư đảng uỷ nói dõng dạc - Hiện nay tình hình rất khẩn trương. Đảng và nhân dân quyết định giao cho các đồng chí một nhiệm vụ nặng nề. Đây là lúc thử thách tinh thần dũng cảm, lòng yêu nước và kỷ luật cao độ ở các đồng chí! Thay mặt đảng uỷ tôi kêu gọi các đồng chí hãy cố gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao! Nhiệm vụ gì, ông bí thư không nói. Người ta mở mấy thùng lương khô ra, phát cho mỗi người bốn gói - khẩu phần ăn bốn ngày. Xong, từng trung đội lần lượt đi. Đi đâu, không ai rõ. Cùng đi với mỗi trung đội có cả một anh bộ đội, một đồng chí chỉ huy hẳn hoi. Họ luồn rừng, lặng lẽ, hành quân suốt ba tiếng đồng hồ đến địa điểm tập kết. Mỗi người được bố trí một chỗ, hết sức bí mật. Cô thằng Dong cắp khẩu súng A.K ngồi trong một hốc cây cổ thụ. Cô nó cứ ngồi thế, suốt đến sáng, chẳng thấy gì xảy ra, cũng không biết để làm gì? Thế rồi ngày hôm ấy lại trôi qua. Và đêm xuống. Một mình ngồi trong rừng đêm, thế có ghê không cơ chứ! Sau này cô nó nói lại, nếu không vì một nhiệm vụ gì đó rất quan trọng đang chờ thì cô nó đã phát khóc vì sợ. Thế rồi mười một giờ đêm, máy bay Mỹ lại đến ném bom sân bay Sao Vàng. Anh bộ đội đến ghé tai cô:
- Bọn Mỹ định lợi dụng trận ném bom này để thả biệt kích xuống khu vực chúng ta. Chúng nó sắp nhảy xuống đó. Chị bình tĩnh nhé! Thấy động là hỏi. Khẩu lệnh: Hỏi - Chiến thắng?
Trả lời - Giặc Mỹ! Khiếp thế. Lúc này mới biết là đi bắt biệt kích.
Bom nó ném xong cũng không thấy động tĩnh gì. Nhưng đến sáng thì được lệnh khép chặt vòng vây. Tự vệ, công an, bộ đội tràn lên. Rồi lác đác có tiếng súng nổ. Rồi lại lùng sục từng bụi cây… Đến trưa thì bắt được sáu thằng biệt kích. Tốp chúng nó có chín thằng, bị bắn chết ba rồi.
- Nhưng mà cô đằng ấy có bắt được thằng biệt kích nào không?
Bị hấp dẫn bởi câu chuyện của Dong, một đứa hỏi. Dong hơi lúng túng. Cô nó chẳng tự tay bắt được đứa nào cả. Nhưng chiến công ấy là chiến công chung có cả cô nó góp phần. Tuy thế Dong không biết giải thích thế nào cho bọn bạn hiểu cái lẽ đương nhiên ấy. Nó khoát tay:
- Tớ kể chuyện không phải để khoe thành tích của cô tớ, mà để nói cho các cậu hiểu điều này: có thể chúng ta cũng được giao nhiệm vụ đi bắt biệt kích cũng nên! Nhưng tớ bảo các cậu phải bí mật đấy nhé. Lộ ra là tình báo nó biết, nó phá kế hoạch của ta ngay. Thằng Dong nói cứ như thật. Tim bọn trẻ lại đập rộn lên vì lạ lùng trước một nhiệm vụ mà chúng nó không ngờ tới. Mãi sau một đứa lên tiếng:
- Nếu có biệt kích thì người lớn đi bắt chứ?
Chúng quyết định bí mật thăm dò người lớn. Nhưng người lớn không động tĩnh gì cả. Họ vẫn đi làm, nghỉ ngơi và vui chơi, chuyện trò như thường, như không hề có biệt kích sắp nhảy xuống.
Điều này thật lạ.
Tuy nhiên bọn trẻ vẫn âm thầm chuẩn bị cho nhiệm vụ đặc biệt. Một đứa kiếm cho kỳ được cái dây thừng dài. Một đứa khác - súng cao su với những viên đạn bằng sỏi trắng. Thằng Dong thủ một khẩu súng nhựa vào cạp quần. Khẩu súng này giống hệt súng thật, có thể bóp cò nổ tạch tạch. Tất nhiên súng nhựa thì không thể bắn biệt kích, nhưng có thể hù doạ chúng chứ. Suốt đêm nó không rời khẩu súng. Lúc đi ngủ, mặc dù nóng vậy nó vẫn mặc nguyên cả quần áo dài, khẩu súng nhét trước bụng.
Nhưng chuẩn bị ác liệt nhất có lẽ là thằng Cổn. Nó nghĩ mãi không biết nên kiếm cái gì. Chợt nó nhớ ra có ông anh họ là bộ đội phục viên. Anh có mang về một con dao găm, loại dao nhà binh chính hiệu, nhọn, nặng, có rãnh giữa bản và có thể cắm vào đầu súng để đánh giáp lá cà. Bây giờ con dao anh vẫn treo trong buồng. Mấy lần đến nhà anh chơi, Cổn vẫn thấy nó ở một chỗ. Hình như anh chẳng dùng nó vào việc gì. Cổn nảy ra ý định mượn anh con dao ấy.
- Cu cậu mượn làm gì? - Người anh họ hỏi.
Cổn lúng túng không biết trả lời sao. Nói là đi bắt biệt kích thì không được (lộ bem mà), còn bịa ra một lý do nào khác thì Cổn không thể bịa ra ngay. Nó lắp bắp:
- Em… em… mượn để…
- Nếu là cái gì khác thì anh cho chú mượn ngay, nhưng đây là con dao găm, cậu mượn làm gì mới được chứ?
Cổn đứng đực ra nhìn con dao không chớp.
- Cái của này có thể làm chết người - ông anh họ nói thêm - cho cậu mượn nghịch bậy rồi tôi vạ lây.
- Em không nghịch bậy đâu - ý nghĩ Cổn bỗng sáng sủa hẳn lên - Em nhân danh đội phó đội thiếu niên khu phố hứa với anh vậy! Em sẽ dùng nó vào việc có ích!
- Có ích à? Với lại cậu nói sao, đội phó đội thiếu niên à?
Ông anh tỏ vẻ nghi ngờ. Cổn cảm thấy như bị xúc phạm. Việc Cổn làm đội phó đâu phải là việc nhỏ, vậy mà anh ấy không hề hay biết gì!
May sao, lúc ấy bà chị dâu, bụng chửa to tướng, đang khâu chiếc áo trẻ lọt lòng chuẩn bị ngày ở cữ, can thiệp vào.
Thôi anh đừng hỏi vặn nó nữa! Nó là đội phó thật đấy - Rồi chị quay sang Cổn - Em cần làm việc gì cho đội thì cứ cầm lấy dao, chị cho mượn đấy!
Ô! Bà chị dâu bỗng nhiên đáng yêu quá, mặc dù thường ngày Cổn vẫn không thích chị bằng anh. Ông anh với con dao đưa cho Cổn. Đúng là lệnh ông không bằng cồng bà. Cổn cầm dao mà run lên, thấy nặng trĩu tay…, anh nói:
- Này! Với con dao này anh đã chọc tiết hai thằng lính thuỷ đánh bộ Mỹ ở Khe Sanh đấy. Chú mày phải giữ cẩn thận. Không ngờ con dao này lại từng lập nên chiến công oai hùng như vậy, Cổn định hứa với anh: "Với con dao này em cũng sẽ tiêu diệt hai thằng biệt kích!". Nhưng nhớ là nhiệm vụ bí mật, nó vội im. Thôi, mấy hôm nữa tự khắc anh sẽ biết.
Lưỡi dao đã được bôi dầu chống rỉ. Nhưng hơi cùn và có một miếng sứt nhỏ. Cổn hì hục mài một lúc thì sắc, còn chỗ sứt thì không sao mất được. Vả lại cũng không nên làm mất chỗ đó. Cổn nghĩ, có thể đó là kết quả của một trận đấu lê với bọn Mỹ cũng nên.
Cổn rất đắc ý, không đứa nào có thể có con dao găm như vậy. Rõ ràng đây là vũ khí thật sự chứ chẳng phải trò đùa. Nó quyết định không khoe với ai, kể cả bọn thằng Dong. Bí mật vũ khí là điều rất lợi hại trong chiến đấu. Điều đó ai cũng rõ.
Vậy là chủ nhật đã đến. Bầu trời cao xanh hứa hẹn một ngày nắng rực rỡ. Thị xã vẫn hoạt động bình thường. Buổi chiều sẽ có bóng đá, quay xổ số, một vài trò vui khác. Tại nhà hát Nhân Dân tối sẽ có văn công. Đoàn múa rối Trung ương với nhiều tiết mục hấp dẫn. Chiếc xe ô tô chở rác vẫn chạy rì rì qua phố như thường ngày. Thi thoảng nó đỗ lại, rung chuông lanh lảnh, gọi các gia đình mang rác ra. Thị xã vẫn hoạt động bình thường như không hề có một cuộc chiến đấu ác liệt sắp xảy ra. Lũ trẻ tập hợp rất sớm trước sân nhà anh Phiệt. Có mấy đứa nghi hoặc rỉ tai nhau về dự đoán của chúng. Thằng Dong, cái thằng có vẻ ít lời, nhưng khi nào cần sự hiểu biết hơn đời thì lại sôi nổi hẳn lên, nó bảo:
- Các cậu cứ chờ đó! Người ta vẫn cứ phải giữ nhịp sinh hoạt bình thường để khỏi lộ bí mật chứ! Chiều nay khi chúng ta tóm gọn bọn biệt kích ấy rồi mọi người mới xôn xao lên cho mà xem! Lúc ấy lại có người gật gù: "Ghê thật! Thế mà chẳng ai biết gì cả!"
Thằng Dong cả quyết siết chặt hai nắm tay như đã tóm gọn bọn biệt kích rồi ấy.
Một lúc sau anh Phiệt ra.
- Các em đông đủ chưa, chuẩn bị đi được chứ?
Cổn đếm từng đứa một, thấy đúng mười rồi:
- Báo cáo anh phụ trách, sẵn sàng ạ!
- Các em xếp hàng một, Cổn dẫn đầu. Đi!
Anh Phiệt dẫn "Đội công tác đặc biệt" đi một đoạn trên đường Trường Thi rồi rẽ vào phố Ngô Quyền, quặt sang Bà Triệu. Chúng nó đi hàng một như rồng rắn, không đứa nào nói một lời, chẳng mấy chốc đã sang đến phố Trần Hưng Đạo. Ngay đầu ngã tư là đồn công an. Mấy chục chiếc ô tô đỗ bên đường, chờ kiểm tra.
Hai cánh cửa đồn mở rộng. Đội "Công tác đặc biệt" đi thẳng vào căn nhà lớn nhất, trong đó có một cái bàn rộng như bàn bóng với một sa bàn các đường phố thị xã đắp bằng thạch cao tô màu và ghi tên phố cẩn thận. Một anh thiếu uý công an đi ra tận cửa đón các em. Anh cười, bắt tay từng đứa một và mời ngồi vào ghế băng kê dọc tường. Chúng nó ngồi nép vào bên nhau, hồi hộp, tò mò nhìn căn phòng, nhìn anh thiếu uý. Tất cả chúng nó, chưa đứa nào bước chân vào đây lần nào nên chúng rất ngỡ ngàng, hơn nữa, còn ngỡ ngàng vì nhiệm vụ đặc biệt đang chờ đợi.
- Các chiến sĩ tí hon sẵn sàng cả chưa? - Anh thiếu uý hỏi.
- Dạ, rồi ạ, rồi ạ! - Mấy đứa đáp lí nhí.
Anh thiếu uý nhìn chúng nó một lượt, gật gù có vẻ hài lòng, rồi anh quay sang anh Phiệt.
- ở đây cậu nào là đội trưởng?
- Báo cáo, em ạ!
- Khá lắm!
Anh thiếu uý bắt tay Cổn lần nữa. Chà! Chà! Bàn tay anh to ghê, tay Cổn cứ lọt thỏm.
Bỗng có một đứa bé sồng sộc chạy vào, dáng hớt hơ hớt hải. Đó là thằng Hoạch. Nó đứng ở cửa thở hổn hển nhìn các bạn, nhìn chú công an ú ớ như cái gì như thể là "còn em nữa ạ!"
Thằng Hoạch đến chậm là bởi có chuyện giằng co giữa hai chị em nó. Từ hôm qua, hai chị em đã lý sự với nhau để tranh nhau đi rồi. Nhưng thật là gay go, chẳng đứa nào chịu đứa nào. Cái Lê là đội trưởng, nó thấy cần phải có mặt trong công tác đặc biệt.
- Em khoẻ hơn chị - thằng Hoạch nói - Nào, thử vật nhau xem!
Hoạch vênh mặt lên, rất mong cho chị nó đồng ý vật nhau để thử sức. Chị nó bé lách tách thế kia, nó chỉ nghéo một cái là lăn đùng ra ấy chứ. Có lẽ cái Lê biết thằng em nghĩ vậy, nó nghiêm nghị:
- Em làm như trò đùa ấy! Em đã thấy bao giờ có một công việc quan trọng mà đội trưởng lại vắng mặt chưa? Hơn nữa, chị lại là chị em!
Thằng Hoạch đe doạ:
- Chị mà đi người ta chạy theo ạ, mặc kệ nhà cửa ấy! Điều này thì cái Lê không sợ. Chỉ cần nó ra lệnh là đố thằng Hoạch dám lơ mơ. Nhưng hiện giờ nó chưa dám dùng mệnh lệnh, nó muốn "dân chủ bàn bạc" với em đã.
Hai chị em nó dằng co mãi, muộn cả giờ. Thằng Hoạch rơm rớm nước mắt:
- Cứ cậy là chị, cái gì cũng tranh lấy!
- Chị có tranh ăn, tranh mặc với em bao giờ?
- Em không cần ăn, không cần mặc, chỉ cần đi làm nhiệm vụ thôi.
- ừ thì đi vậy! - Cái thằng thật là đầu bò, chẳng thế nào thuyết phục được nó, Lê đành nhường nhịn.
Hoạch chỉ chờ có thế. Nó nhoẻn cười, cái cười đến dễ ghét và chạy vụt đi.
Bây giờ nó đứng đây, trước mặt các bạn và chú thiếu uý.
Hôm nọ đã nói là trong đội có một trong hai chị em cái Lê. Cái Lê không đến, vậy Hoạch đến là phải. Nhưng sao khi nãy Cổn đã đếm đủ rồi cơ mà! Thế thì có đứa nào lẻn vào đây. Cổn nhìn lại thấy ngay thằng Xuyên. A! Cu cậu, ai cho cu cậu đi nhỉ. Đi để mà khóc nhè à?
Thằng Xuyên tránh cái nhìn của Cổn. Nó co người lại cho nhỏ hơn, làm như có thể vì thế mà tránh được rầy rà.
Cổn hất hàm hỏi:
- Ai bảo cậu đến?
Thằng Xuyên chớp chớp mắt bướng bỉnh:
- Hôm ấy đã ghi tên rồi!
- Bậy!
Bọn trẻ đổ dồn mắt về phía Xuyên.
- Không có tên cậu - Một đứa nói.
- Về đi thôi - Đứa khác tiếp.
Thằng Xuyên cứ ngồi lì. Nó đã chuẩn bị làm nhiệm vụ rất chu đáo. Quần áo gọn gàng, có thắt xanh-tuya cẩn thận, lại đi dép cao su đủ bốn quai nữa! Và trong túi còn một thứ vũ khí rất bí mật. Nó quyết chí đi làm nhiệm vụ bí mật bằng được, không cho nó cũng đi. Việc gì nó cũng làm được và sẽ hoàn thành xuất sắc. Kể ra nó cũng hơi lắm nước mắt, nhưng bọn khác cũng chẳng hơn gì cơ mà!
- Anh Phiệt ơi! - Một đứa gọi - Bạn Xuyên không có tên mà cũng đến đây này!
Anh Phiệt quay lại:
- Xuyên, em được ở nhà cơ mà.
- Nhưng em thích đi. Em không ở nhà đâu, anh đừng đuổi em!
Mặt thằng Xuyên nhăn dúm lại vẻ đau khổ. Nếu anh Phiệt "mời" nó về có lẽ nó khóc toáng lên mất. Anh Phiệt hiểu thế, và anh không bao giờ muốn chạm đến lòng tự ái của bất cứ em nào. Anh quay sang nói với anh thiếu uý:
- Vì là nhiệm vụ đặc biệt nên các em nó háo hức lắm!
Anh thiếu uý hiểu ý anh Phiệt muốn cho Xuyên nhập đội luôn, nói:
- Được! Có tinh thần như vậy là rất tốt!
Thằng Xuyên khoái quá, nó đứng phắt dậy như cái lò xo bật chốt. "A… a", nó reo lên, tay vỗ dòn như pháo. Tất cả tai họa từ đó mà ra.
Một vật gì trong bụng nó rơi bạch xuống đất.
Mọi người kinh ngạc nhìn: Vật đó đen xám, cuộn tròn, to bằng hai nắm tay, xốp và nhẹ.
Thằng Xuyên vội vồ lấy, nhét lại vào cặp quần. Nhưng anh thiếu uý đã bảo:
- Em đưa tôi xem nào!
Miễn cưỡng, thằng Xuyên phải moi ra đưa cho anh. Anh nắn nắn mấy cái rồi đột nhiên thọc cả bàn tay mình vào cái vật ấy. Và anh vung tay lên quá đầu:
- Các bạn biết cái gì đây không? - Anh hỏi.
Hừ, bọn trẻ nhận ra ngay đó là cái găng đánh bốc. Loại này bằng cao su, rất nẩy. Đấm nhẹ một cái cũng đau tím ruột. Chẳng hiểu thằng Xuyên lôi đâu ra - nhà nó có ai tập quyền anh bao giờ đâu!
Anh thiếu uý rút găng ra khỏi tay, hỏi:
- Em mang cái này đi làm gì? Khá lắm! Còn mới nguyên đây?
Tưởng là được khen, thằng Xuyên nói bật ra:
- Dạ, để em đấm bọn biệt kích ạ!
- Biệt kích nào? - Anh thiếu uý ngạc nhiên hỏi.
- Bọn biệt kích nhảy dù ấy ạ!
Câu trả lời của nó lại càng làm anh thiếu uý ngạc nhiên hơn.
- Bắt biệt kích bằng cái này?
- Vâng ạ!
- à, anh thiếu uý mỉm cười - Thế nào các bạn trẻ, các bạn chuẩn bị đi bắt biệt kích cả đấy à? Hay là chuẩn bị diễn kịch?
Thằng Dong (cái thằng!) nhanh nhẩu:
- Vâng! Hôm nay đi làm nhiệm vụ đặc biệt, chúng em biết là đi bắt biệt kích ạ!
Anh công an hiểu ra. Anh cười dàn dụa cả nước mắt:
- Trời ơi! Ra thế hả? Nào các chiến sĩ bắt biệt kích, ai có vũ khí nộp cả ra đây xem nào! Nói để các cô các cậu biết đây là Phòng cảnh sát giao thông. Hôm nay chúng tôi cần các em giúp sức giữ trật tự đi lại trên các đường phố. Nhiệm vụ đặc biệt là thế đó!
Anh quăng cái găng bốc lên bàn. Bọn trẻ nhìn nhau, không biết nên xử sự thế nào bây giờ! Rõ ràng là chúng nó đã chuẩn bị hụt. Bây giờ mà phải nộp vũ khí thì thẹn không chịu được! Thế mà…
- ồ! Cái gì thế kia! - Anh thiếu uý chỉ vào túi quần thằng Hoạch.
ở miệng túi nó, một đầu ống sậy thò ra ngoài. Đó là cái ống thụt. Không thể giấu được nữa, thằng Hoạch phải nộp cái ống. Rồi nó moi trong túi ra hai vốc hạt cây cứt lợn. Cái thứ hạt này mà thụt vào chỗ nào trên người thì cứ gọi là rát như phải bỏng.
- Định tiêu diệt biệt kích bằng cái này à? - Anh thiếu uý lại hỏi - Nào, các em, chúng tôi rất hoan nghênh tinh thần cảnh giác chiến đấu của các em. Nhưng các em biết đấy, đất nước ta hoà bình thống nhất rồi. Cảnh giác chống lại âm mưu của mọi kẻ thù là tốt. Nhưng nhiệm vụ hàng đầu của chúng ta là làm những công việc bình thường hàng ngày. Chúng tôi cần các em tham gia bảo vệ an toàn giao thông… Tất cả các em mang theo vũ khí gì hãy nộp ra đây, tôi không tịch thu đâu. Xong nhiệm vụ tôi sẽ trả lại các em đầy đủ.
Miễn cưỡng, bọn trẻ phải nộp tất cả vũ khí ra. Đứa thì cái súng cao su, đứa con dao nhíp và cả con dao găm trứ danh của thằng Cổn.
Nộp xong rồi bọn trẻ ngồi im, chưa biết giải quyết như thế nào. Nhưng hình như anh thiếu uý công an không để ý đến đống vũ khí ấy nữa. Anh nghiêm trang bảo:
- Các em! Gần đây tai nạn giao thông trong đường phố tăng lên rất nhiều. Nào là xe hơi đâm nhau, xe hơi với xe đạp, xe máy rồi người đi bộ nữa! Nhất là trong những ngày chủ nhật như thế này tai nạn càng xảy ra nhiều. Chúng tôi hy vọng các em sẽ cố gắng giúp chúng tôi giữ gìn trật tự giao thông trên những trục đường chính, mật độ người qua lại cao. Đây là công việc bình thường nhưng cũng rất quan trọng, quan trọng chẳng kém việc bắt biệt kích tí nào!
Rồi anh mở tủ lấy ra một xấp băng đỏ, giao cho từng đứa. Chúng nó đeo băng vào tay, cài băng cẩn thận.
Rồi lũ trẻ được mời lại xem sa bàn. Anh thiếu uý trỏ cho chúng thấy những chỗ nào cần có người luôn luôn đứng gác trong ngày hôm nay. Đó là những ngã tư lớn. Cứ hai đứa được phân công một ngã tư cùng một cô hoặc chú cảnh sát. Thằng Cổn và con Hoà được phân công ngã tư Vườn Hoa - Lê Lợi. Nó rất hãnh diện. Đây là ngã tư lớn nhất, nhiều người qua lại nhất.
Một lát sau bọn trẻ toả đi chiếm lĩnh trận địa. Hôm nay, hầu như khắp các ngã tư, những con đường đông đúc đều có đội thiếu niên băng đỏ sát cánh cùng cảnh sát. Bởi vì không chỉ riêng đội của Cổn được giao nhiệm vụ mà mấy đội khác cũng được điều động.
Cùng gác ngã tư Vườn Hoa - Lê Lợi với Cổn và Hoà là một chị cảnh sát dễ còn ít tuổi hơn chị Nam. Thấy Cổn và Hoà mang băng đỏ đi đến, chị bảo ngay, cứ như quen từ trước:
- Mỗi em một góc đường nhé! Nhắc nhở tất cả những người đi bộ lên vỉa hè, người đi xe đạp trong hàng đinh.
Hai đứa sốt sắng chia nhau hai góc đường…
Người đi đường quả là đông thật. Chắc chắn là không hơn những chủ nhật khác, nhưng có làm nhiệm vụ mới thấy nó phức tạp. Xe đạp đi hàng ba, hàng bốn là thường. Họ cứ nghênh ngang giữa lòng đường. Người đi bộ thì không ai chịu lên hè cho. Đã thế xe máy, xe ô tô cứ qua lại vun vút, cuốn bụi gió tung lên. Thỉnh thoảng lại một người lái xe đập tay vào cửa buồng lái ầm ầm. Rồi những tiếng phanh rít cháy mặt đường, những người chuệch choạng ngã chổng kềnh!
Cổn không biết nên bắt đầu nhiệm vụ từ đâu. Nó cứ đứng nhìn người qua lại, lo lắng và thẹn thùng… Trong khi đó, chị công an đứng giữa ngã tư thì vô cùng bận bịu. Chị phải tuýt còi luôn miệng, lúc thì chị vẫy tay cho một chiếc xe lên, lúc cản một chiếc xe khác lại. Mọi người phải răm rắp theo lệnh chị.
Dường như chị công an rất mệt, nhưng chị vẫn cứ phải tuýt còi luôn miệng. Nếu chị không còi, không ra lệnh thì chỉ một thoáng thì ùn ùn lại tất cả.
Cái Hoà cũng lúng túng, không biết nên bắt đầu nhiệm vụ như thế nào. Nếu nó được đứng cạnh Cổn, chắc hai đứa sẽ bàn nhau. Nhưng Cổn đứng tít tận bên kia, bây giờ có gọi với sang cũng chẳng ăn thua gì. Hoà bỗng thấy lo lo, cô đơn như nó bị người ta bỏ quên ở một nơi xa lạ nào đó.
Chợt một bác già khoảng năm mươi tuổi, người cao lớn mặc bộ quần áo công nhân đến bên cạnh Hoà, vỗ nhẹ vai nó:
- Cháu nhắc mọi người đi chứ! Mời các bác, các cô, các anh chị đi bộ lên vỉa hè! Thế, nói đi!
Giọng bác ta ồm ồm, trông con người đến là vui tính. Hoà khẽ trả lời:
- Vâng ạ!
Bác công nhân đi rồi, thấy mấy bà gánh thúng mủng cồng kềnh đi bộ dưới lòng đường. Hoà đánh bạo, nhắc:
- Mời các bà lên vỉa hè ạ!
Cả mấy bà đứng sững lại, ngạc nhiên nhìn cái Hoà
- Hôm nay lại có cái trò lạ nhỉ - một bà nói
- Cô bé kia mà cũng có băng đỏ - một bà khác tiếp luôn..
Hoà cứ tưởng người ta chỉ cần liếc qua nó một tí vậy thôi. Nhưng, bỗng nó nhẹ hẳn người, thấy vui sướng lạ: Mấy bà ấy bước chân lên vỉa hè! Thì ra một lời nhắc nhở khéo léo không phải là không có tác dụng.
- Mời chú xe đạp xanh đi vào hàng đinh!
Thấy một người xe đạp Hoà lại nhắc. Lần này người ấy không quay lại nhìn xem ai nhắc mình, cũng chẳng biểu lộ thái độ gì hết, anh ta láng vào phía trong hàng đinh, cứ như là ý anh muốn vậy. "Không ! Nhắc nhở mọi người đi đúng luật không có gì khó lắm đâu - Hoà nghĩ". Nó lại nhắc nhở tiếp mấy anh chị thanh niên nữa. Chẳng ai cự gì nó cả. Vậy là đầu xuôi rồi, nhất định đuôi sẽ lọt.
Ở góc đường đằng kia Cổn "thất nghiệp" lâu hơn. Chưa từng qua một lớp huấn luyện, công việc lại quá mới mẻ, đâu có phải là chuyện dễ dàng. Cổn vốn là một thằng bé mạnh dạn, chẳng biết sợ sệt cái gì. Nhưng mạnh dạn ở đâu cơ chứ, ở đây, một mình nó với bao nhiêu người xa lạ, và lại phải đóng một vai hết sức nghiêm túc, bao nhiêu nhuệ khí của nó bốc hơi đâu cả. Nhiều lúc nó đã định lên tiếng, nhưng không thể nào thành lời được. Bực mình thật!
Một chiếc xe ngựa không chở hàng lộc cộc chạy lại. Người đánh xe, một thanh niên đội mũ nan rộng vành ngồi ngất ngưởng trên đệm êm giữa thùng xe. Một tay anh ta giữ dây cương, một tay ra roi quất vào mông ngựa, mồm xuỳ xuỳ không ngớt. Bị thúc mạnh, con ngựa tung cả bốn vó lên. Thực ra đó là một con "nghẽo" chứ chẳng phải ngựa. Màu lông nó xam xám, rất bẩn. Những cạnh xương nó nhô cả lên, bốn vó như bốn que củi. Ngay cả đến sắt dưới guốc nó cũng đã lỏng, cứ lẻng xẻng, lẻng xẻng, nghe đến ghê tai. Con ngựa lồng lên, kéo theo cả chiếc xe cọc cạch cứ nhảy chồm chồm. Bao nhiêu người đi đường đều hãi hùng giạt ra một bên. Họ sợ xe đè phải. Họ sợ cái mồm bẩn thỉu của con ngựa kia ngáp vào mình…
Chị công an rít còi, bắt xe ngựa đi chậm lại. Phải đến hồi còi thứ ba anh đánh xe mới nghe thấy. Anh ta gò chặt cương. Nhưng đang đà phóng như điên, con ngựa càng hung hãn tung vó lên. Cổ nó nghển cao, ngửa mõm lên trời, phì ra hai bên mép hai đống bọt trắng.
Với tốc độ ấy, chiếc xe lao tới trước mặt Cổn. Càng tới gần nó càng lúc lắc, lạch xạch ghê gớm, cứ như muốn lật kềnh ra.
Bất giác Cổn lùi sâu vào vỉa hè.
- Cậu kia! Muốn chết à? Lên vỉa hè ngay!
Cổn quát lên, khi thấy một đứa bé trạc tuổi mình vẫn đi dưới lòng đường. Chú bé vừa đi vừa chúi mũi vào cuốn sách cầm nơi tay, mà con ngựa thì sắp phóng tới. Nghe tiếng quát, cậu ta giật mình, nhảy đại lên hè, vừa lúc chiếc xe lao tới, húc luôn vào chỗ hè ấy! Chỉ một tẹo nữa là cậu ta bị nó nghiến nát! Mặt cậu ta tái đi, lấm lét nhìn chiếc xe, nhìn Cổn…
- Đi bộ lên vỉa hè chứ? - Cổn nghiêm khắc bảo cậu ta - lại còn đọc sách giữa đường nữa!
Ngã tư nhốn nháo một lúc. Người đánh xe ngựa bị phạt tiền. Rồi anh ta được đánh xe đi. Lần này thì xe đi có vẻ đúng luật lệ hơn!
Sau cái vụ xe ngựa ấy, Cổn đã thấy mình nhập hẳn vào cuộc, không còn ngượng nghịu, ngỡ ngàng nữa!… Bóng nắng đã dóng tới đỉnh đầu. Cái nắng hè gay gắt, vàng ong cứ như được kết bằng mật ong nguyên chất mới lấy trong bọng ra. Thỉng thoảng mới có một ngọn gió từ phía nam thổi tới, mát lạ lùng, làm cho những cành cây ven hè nghiêng ngả, xào xạc. Cổn muốn phanh ngực áo ra cho mát, nhưng thấy rõ là không thể làm thế. Mồ hôi nhễ ra râm ra khắp người, cổ nó khô đặc. Nước bọt quánh lại, dính dớp. Lúc này mà có một cốc nước nhỉ! Tốt nhất là một cái vòi máy nước nó sẽ vục đầu vào, vặn hết cỡ, cho ướt đầm cả mái đầu!
Tuy nóng nực, khó chịu nhưng nhiệm vụ đang làm nó thích thú. Người đi lại trên đường đã trật tự hơn, coi có vẻ quy củ lắm.
Nhưng đã đến giờ thay ca. Một chú công an cùng hai bạn thiếu niên khác ra đổi gác. Mãi sau Cổn mới biết hôm nay là ngày đầu tiên người ta thí nghiệm sử dụng những "cảnh sát tí hon". Sau này công việc sẽ tiến hành đều đặn hơn, từng ngày, ngày nào cũng có những cô cậu cảnh sát tí hon làm nhiệm vụ.
Chị công an gọi Cổn và Hoà cùng trở về.
- Nhà các em ở đâu? - Chị hỏi.
- Ngã Ba Bia ạ! - Hoà nhanh nhẩu trả lời.
- Vậy cùng nhau đi một đoạn đường nhé!
Ba chị em đi bên nhau, người nào cũng có vẻ mệt mỏi nhưng rất vui. Họ đã hoàn thành nhiệm vụ một cách xuất sắc. Nhiều cặp mắt âu yếm nhìn "bộ ba cảnh sát" đó. Đến rạp Tống Duy Tân, chị công an chia tay hai đứa. Chị bắt tay chúng y như người lớn vậy.
Về gần đến nhà Cổn trông thấy bọn thằng Dong, thằng Hoạch, thằng Xuyên. Chúng nó cũng vừa về tới nơi. Mấy đứa trẻ túm lại, rối rít khoe về thành tích của chúng.
Thằng Dong nảy ra một sáng kiến rất giá trị:
- Phải đưa tin này lên đài phát thanh!
Bọn trẻ hưởng ứng ngay. Kể ra được đưa lên đài phát thanh thì cũng thích thật. Song làm sao mà đưa lên đài được chứ?
Nhưng thằng Dong đã có ý định hẳn hoi:
- Đưa lên đài phát thanh của bọn ta. Tối nay ta đi phát thanh trong phố. Chứ còn gì nữa, phải không Cổn?
Thằng Dong rất lấy làm khoái trá vì sáng kiến của mình. Nó biết làm thơ, vậy viết một cái tin cho đài có khó gì!
Nhưng viết tin không phải chuyện đùa đâu nhá!
Suốt buổi chiều hôm đó thằng Dong không ló mặt ra cửa. Nó rút một tờ giấy trong tập giấy làm bản thảo của ông bác, cẩn thận viết một cái tít rất lớn: "Nhiệm vụ đặc biệt của đội thiếu niên khu phố!". Nhưng thấy thế không hay, nó lại xoá đi, viết cái khác to hơn: "Những cảnh sát tí hon". Phải, những cảnh sát tí hon, cái này hay hơn nhiều. Nó tô thật đậm cái tít trứ danh và tự ngắm nghía công trình của mình một cách thích thú.
Bây giờ phải nghĩ ra câu mở đầu. Nêu những khó khăn để làm nổi bật thành tích của những cảnh sát tí hon. Đúng, phải nêu những khó khăn ghê gớm mà chúng mình đã vượt qua. Trước hết là khó khăn khách quan: "Sáng hôm nay trời mưa tầm tã, sấm chớp đùng đùng!". Thằng Dong nghĩ, định đặt bút viết. Song nó thấy áy náy không yên. Sáng nay làm gì có mưa gió sấm chớp nào đâu? Điều này tất cả mọi người biết! Mở đầu như thế thì ác liệt thật, nhưng chẳng lẽ lại nói dối à?. "Viết văn phải tôn trọng sự thật - ông bác nó từng nói thế - mọi sự giả tạo đều không có ích cho người đọc"… Mà sự thật thì sáng nay trời rất đẹp. Cho nên đúng ra phải viết: "Sáng hôm nay trời xanh cao lồng lộng, nắng vàng rực rỡ, chim hót líu lô…". Nhưng như thế làm sao nêu bật thành tích của đội được? Thằng Dong ngồi thừ ra, khó thật! Nó hơi cúi đầu xuống, hai tay chống lên hai bên má giống hệt ông bác, cố tập trung tư tưởng. Song nó không tập trung được, những hình ảnh diễn ra sáng nay cứ đến dồn dập, như nhảy múa trong đầu nó. Vậy mà ở đó chẳng có hình ảnh nào lấy làm câu mở đầu được.
Nó ngồi như vậy khá lâu, sau nó nhớ ra mỗi lần viết bài, ông bác nó còn uống một tách chè xanh hãm đặc. Nước chè sẽ làm cho vỏ não hưng phấn, kích thích óc sáng tạo văn học. Được! Nó đã tìm được bí quyết viết văn rồi!
Dong đứng dậy với lấy giỏ tích chè. Đây là loại chè vò cẩn thận, bác gái luôn luôn để sẵn cho bác trai dùng. Nhớ người ta nói, chè đặc cắm tăm, ấm và thơm. Cu Dong làm luôn một lúc ba chén đầy.
Nào bây giờ xem văn có ra không nào!
Dong cầm bút lên, nhưng chẳng thấy văn đâu, chỉ thấy bụng cồn cào đến lả người đi, đầu óc choáng váng như say. Nó không thể tự kiềm chế được mình; cái ý muốn duy nhất lúc này là ngả lưng xuống giường. Nó tưởng như vậy sẽ qua cơn chuếnh choáng.
Dong ngả xuống giường như một người quá mệt mỏi và đúng thế, lúc này nó không thể điều khiển tay chân nó nữa. Nó buồn ngủ. Ngủ đi, ngủ đi! Bây giờ mà ngủ được thì dễ chịu quá. Nó nhắm mắt lại. Nhưng đầu óc tỉnh như sáo, vo vo, như có cả một bày ong khổng lồ đang mở hội trong đó. Bụng vẫn cồn cào, cồn cào không chịu yên, Dong ợ nước chua, nhưng nó không đủ sức để dậy súc miệng nữa. Mồ hôi vã ra đầm đìa…
ánh nắng buổi chiều xiên chéo qua cửa vào sau nhà. Trong buồng ánh sáng, hàng triệu triệu hạt bụi li ti, nhẹ nhàng nhảy múa. Nhiều hạt bụi bay ra khỏi luồng ánh sáng rồi mất hút; nhiều hạt không biết từ đâu lại lọt vào cái ống tròn đó, để làm một cuộc du hành lung tung.
Dễ đã đến bốn giờ chiều. Dong mơ màng nhìn luồng sáng, thở hổn hển. Ngoài đường, thi thoảng lại một chiếc xe chạy qua, rung chuyển cả nhà cửa… Được dịp ấy những hạt bụi lại bay loạn lên một hồi.
Thật không thể hiểu tại sao tự dưng lại bị cái chứng quái quỷ này. Cu cậu cứ tưởng là cảm. Nhưng cảm là thế nào, trước lúc uống hết cốc nước, nó vẫn khoẻ mạnh như thường cơ mà? Dong nhắm mắt lại, mơ mơ…
Và một chuỗi cười lanh lảnh làm cu cậu tỉnh dậy. Thằng Cổn này, thằng Xuyên này, cái Hoà này… chúng nó vào nhà lúc nào, đang đứng vây quanh cái bài viết dở của thằng Dong. Rõ là chúng nó cười cái bài viết ấy. Dong vùng dạy, chà, lúc ngủ nó mới ra lắm mồ hôi chứ! ướt đầm cả áo, chảy ròng ròng trên mặt, trên cổ!
Lê hóm hỉnh nhìn Dong:
- Nhà thơ dạy rồi!
Rồi nó giơ tờ giấy lên:
- Bạn có sáng kiến hay lắm! Tối nay chúng ta sẽ đi phát thanh!
- Nhưng bài đã viết được đâu?
- Thì bạn viết đi. Bạn là nhà thơ, viết gì mà chẳng được.
Như được tiếp thêm sức mạnh, Dong thấy khoẻ người lên ngay, hết cả cồn cào ruột gan. Nó cầm lấy cái bút trịnh trọng ngồi vào ghế.
Mấy đứa bạn xúm xít quanh, cứ chằm chằm vào trang giấy chờ đợi.
"Đây là buổi phát thanh của đội thiếu niên khu phố. Các bạn thân mến, sáng nay đội thiếu niên khu phố ta đã cử mười bạn đi giúp đỡ các cô chú cảnh sát giữ gìn trật tự giao thông trên đường phố…"
Thằng Dong viết một mạch, chẳng kịp suy nghĩ.
- Được! Được đấy! - Một đứa trầm trồ - cứ y như là đài tiếng nói Việt Nam ấy!
- Nhưng đừng đưa chuyện mang vũ khí ra đấy nhé - Cổn dặn - cái đó phải hết sức bí mật không thì chẳng ra gì đâu.
"Từ mờ sáng, các bạn đội viên đã tập trung đông đủ, theo anh phụ trách đến nhận công tác tại phòng Cảnh sát giao thông - Dong viết tiếp - Tại đây, mỗi bạn được nhận một băng đỏ, nghe chú thiếu uý công an giải thích tầm quan trọng của công tác rồi toả đi các nơi làm nhiệm vụ!"…
Dong viết đến đâu, mấy đứa xúm xít đọc ngay đến đấy. Chúng hết sức khâm phục tài năng của Dong. Viết cứ như đã xẩy ra vậy, chẳng sai tí nào. ánh mắt lũ trẻ lộ vẻ hân hoan. Chỉ có Dong là hơi băn khoăn. Những điều nó viết ra chẳng có gì là văn vẻ cả, thậm chí đến màu da trời như thế nào nó cũng không tả vào được!
Dong viết hết bài, kín một trang giấy mà cái màu da trời rất kỳ diệu, rất văn chương đó cũng không xuất hiện. Nhưng biết làm sao, đành để dịp khác vậy!
Các bạn chuẩn bị cho buổi phát thanh khá ráo riết. Việc đầu tiên là mượn cái loa pin; điều này chẳng khó khăn gì. Chính anh Phiệt mượn bên uỷ ban cho và dạy cách sử dụng. Nhưng có một việc khá rắc rối, ai sẽ là người nói đây?
Lúc đầu lũ trẻ tưởng ai nói cũng được, song, khi thằng Cổn mới ghé miệng vào loa "A lô, a lô!" thì tất cả đều phải cười rũ ra: Nghe cứ như sấm động vậy! Với cái giọng như thế thì không thể làm phát thanh viên được.
- Bạn Hoà, thử xem nào! Gì mà cười người ta khiếp thế!
Hoà nín cười cầm lấy loa:
- A lô! Đây là buổi phát thanh của đội…!
- Thôi… thô… ôi! - Thằng Dong giằng lấy loa - Nói gì mà không có tí tình cảm nào! Nghe đây này - A lô! Các bạn thính giả thân mến!
Mấy tiếng cười ré lên. Thằng Dong nói trong loa, nghe giống tiếng ếch ộp! Thẹn thùng, Dong buông loa xuống. Mấy đứa nữa ghé vào thử, nhưng đều chẳng ra gì. Sau thằng Cổn nhớ ra là còn cái Lê. Chẳng có hy vọng gì cái Lê lại có thể phát thanh được vì nó nói hơi cao. Nhưng cứ thử xem sao chứ!
Có lẽ bây giờ Lê đang bận. Mấy đứa mang theo cả loa sang nhà Lê. Nó đang phải trông nồi cơm thật.
- Này, cậu thử xem nào! - Cổn ghé loa vào miệng cái Lê - Nếu giọng tốt thì làm phát thanh viên.
- Thử gì cơ? - Lê ngạc nhiên quá - Tớ chẳng làm phát thanh viên được đâu. Tiếng nó bắt vào loa, rành mạch trong vắt, nghe cứ như người giới thiệu sân khấu vậy.
- Hoan hô!
- Hoan hô nữ phát thanh viên!
Dong đưa cái bài viết cho Lê:
- Cậu đọc thử một đoạn xem nào!
- Được! Nhưng chờ tớ ghế cơm đã!
Lê đọc rất lưu loát và có duyên lạ. Thế là gỡ bí được rồi!…
Những đứa không đi làm nhiệm vụ buổi sáng được ưu tiên cho vào tổ phát thanh. Chúng nó mang đèn pin, loa và cả một chiếc ghế đẩu cho Lê ngồi. Địa điểm phát thanh là các cột đèn. Cứ cách một cột lại nói một lần. Cái Lê đọc mãi, đọc mãi, đến mức, khi buổi phát thanh gần xong thì nó đã thuộc làu bài viết của thằng Dong, chẳng cần nhìn vào giấy cũng đọc được.
Không phải chỉ trẻ con mà người lớn cũng chú ý lắng nghe bài phát thanh của bọn trẻ.
Đây là buổi phát thanh của thiếu niên khu phố!
Đây là buổi phát thanh của thiếu niên khu phố!
Trong buổi tối yên tĩnh, tiếng cái Lê thánh thót, vang vang khắp phố.
*
Ngoài trời nắng vàng đã chuyển sang da cam từ lúc nào. Cái màu nắng như kêu gọi một sự vận động, vùng vẫy nào đấy. Vào những lúc như thế này đứa trẻ nào cũng muốn được giải phóng khỏi công việc, được nô giỡn kịch liệt với nhau.
Cổn thấy cuồng chân. Cu cậu đã ngồi hàng giờ cùng mẹ ghép mành. Công việc không có gì phức tạp lắm. Đã có sẵn khuôn mẫu. Cổn xếp các thanh trúc ngắn dài khác nhau theo mẫu ấy, thành hình một cánh đồng xanh xanh bên dòng sông có mấy cánh buồm và bầu trời vàng rực chấp chới cánh cò. Xếp xong rồi lấy dây thép xâu tất cả thành dây, đóng vào nẹp gỗ. Mẹ sẽ bẻ thành từng mắt. Vậy là thành bức mành. Treo lên nghe có tiếng lao xao của đồng lúa, dòng sông như dợn sóng, cánh cò như nhẹ vẫy… Một bức mành như vậy đắt tiền lắm. Người nước ngoài họ thích dùng. Họ giàu, họ chẳng thiếu gì đồ dùng sắt thép, bằng nhựa… nhưng một tấm mành trúc vẫn làm họ yêu thích. Ta bán cho họ, lấy ngoại tệ, mua máy móc.
Năm ngoái, năm kia tuy Cổn biết vậy, nhưng nó chúa ghét cái việc ngồi còm cõm ấy. Nếu phải làm thì làm một việc gì oai hùng, một việc gì không ai có thể làm được. Chứ đằng này, việc ấy, chẳng bõ. Những cuộc chơi bời ngoài đường phố hấp dẫn hơn.
Có lúc mẹ thấy Cổn chạy rông dài nhiều quá, bắt Cổn ngồi làm"
- Để mày lêu lổng nó rạc người đi! Tao chẳng có tiền mua thuốc!
Cổn ngồi xuống xếp lung tung, chán quá, mẹ lại gắt:
- Thôi cút xéo, đi mà giặt quần cho con Lê kia! Con cái người ta sao mà…
Những lúc bị bắt làm, Cổn chỉ mong sao "được" mẹ chửi cho một câu như thế, hay tệ hơn cũng tốt. Vì như vậy mẹ đã ra lệnh cho cu cậu giải nghệ! Cứ việc đàng hoàng phốc đi chơi. Tối mịt hẵng về. Lục cơm nguội trong bếp. Nhưng mùa hè năm nay thì khác hẳn. Cổn chịu khó ngồi làm, dịu dàng với em. Buổi tối vẫn ngồi học bài, học tổ. Tịnh không thấy văng tục, đánh nhau... Mẹ khá là ngạc nhiên tuy mẹ hiểu nguyên nhân vì đâu Cổn chăm ngoan như thế. Mẹ đã chẳng đi họp hành, được giải thích cặn kẽ rồi sao? Nhưng mẹ vẫn cứ ngạc nhiên. Biết sao được, khi người mẹ thấy sự đổi mới ở đứa con…
Có lẽ người thành thực không hiểu nguyên nhân sâu xa ấy lại là Cổn. Đúng ra là nó không để ý tới điều đó. Nó chỉ biết rằng vào mùa hè này nó luôn luôn thấy sức lực tràn trề, tâm hồn thoải mái. Có một cái gì đó dẫn nó đi, hướng nó tới những công việc có ý nghĩa. Những trò chơi vô bổ đã lui về quá khứ, không hấp dẫn được nó nữa.
- Con nghỉ đi, đi tắm, đi chơi đâu một lúc rồi về ăn cơm.
Bác Hải gái nhìn đồng hồ, nhắc Cổn.
Hôm nào vào giờ này Cổn cũng xếp mọi việc lại, đi chơi với bạn đến sẩm tối. Không đặt thành lệ, nhưng điều này cũng đã thành lệ.
- Con xếp nốt bức này mẹ ạ!
- ừ! Con xếp nốt cũng được. Mẹ phải đi nấu cơm đây!
Bác Hải gái đứng dậy. Cái Ngà cũng thôi không nghịch thúng trúc nữa, chạy theo mẹ. Tấm mành đang xếp dở chỉ còn một góc nữa, tuyền màu xanh lá cây. Cái góc này thì xếp nhanh lắm, chỉ cần chọn trúc cho đều là được…
Có tiếng gì bịch bịch trước cửa. Cổn ngẩng lên. Thằng Hoạch chỉ mặc mỗi chiếc quần đùi, đang đập tay vào quả bóng cao su đỏ. Nó bước vào nhà.
- Ra sông chứ anh Cổn?
- Chờ tao một tẹo nữa.
Hoạch đặt quả bóng, ngồi lên trên, vòng tay qua đầu gối.
- Hôm nay chơi bóng nước nhé, anh Cổn!
Chơi bóng nước không như chơi trên sân cỏ. Muốn chơi được phải bơi giỏi. Lơ mơ là no nước ngay.
Một lúc sau hai đứa kéo nhau đi. Vừa đi chúng vừa tung bóng cho nhau, biểu diễn các kiểu tung bóng.
Ngoài sông vắng thuyền bè. Vào giờ này người ta đỗ lại đâu đó, thổi cơm. Nước lên to, ắp tận bờ. Nhưng không được trong lắm. Những trận mưa nguồn đã làm cho mọi con sông thêm lắm phù sa. Không sao tắm vẫn tốt.
Thằng Dong, thằng Xuyên và mấy đứa nữa cũng vừa ra đến nơi, Cổn đứng trên bờ, vung tay ném mạnh quả bóng xuống nước, phía trên dòng chảy. Cởi vội quần áo, lấy hòn đá đè lên, lũ trẻ lao uồm xuống sông. Một cuộc đua cự ly ngắn. Cổn tóm được bóng, ôm choàng lấy, nhao cả mình cho chìm xuống. Nhưng sức lên của quả bóng rất lớn, bật ngay ra khỏi tay nó, nẩy lên. Thằng Hoạch vồ được.
- A a…a…
Lũ trẻ nhao lên đuổi theo.
Thằng Xuyên bơi rất xoàng, nó chỉ biết mỗi một kiểu bơi chó, tức là hai tay quào quào liên tục đưới nước. Trông thấy nó bơi tức cười lắm. Thằng Hoạch dướn người lên, nhìn thằng Xuyên, ném vụt quả bóng vào cái đầu trọc lốc. Binh! Thằng Xuyên chìm ngỉm, sặc nước, chồi lên kêu choai choái.
Bọn trẻ nghĩ ra một cách nghịch quái quỷ. Chúng nó vây lại, thay nhau ném bóng vào thằng Xuyên. Và té nước. Thằng Xuyên tối tăm mặt mũi, thét lên như chết đến nơi, vội vàng lủi vào bờ.
- Xuống đi!
- Xuống nữa đi Xuyên!
Thằng Xuyên, hai tay ôm cái đầu trọc, mặt nhăn lại như mếu:
- Chúng mày không tốt!
Nhìn nó tồng ngồng, trơ trọi trên bờ, Cổn cảm thấy như câu nói ấy xói vào lồng ngực mình.
Cổn trườn lên, lại bên thằng Xuyên:
Xuống tắm nữa đi! Tớ thề danh dự không té nước cậu nữa. Thật đấy. Nếu cần tớ sẽ dạy cậu bơi sải, bơi bướm, chứ bơi chó thì xấu lắm.
Thằng Xuyên nhìn vào mắt Cổn, đánh giá lời nói của nó xem có nên tin không.
- Nhưng những đứa khác lại té tao.
- Không! Tớ là đội phó, tớ ra lệnh chúng nó cấm té cậu. Vừa nói Cổn cầm tay Xuyên dắt xuống nước.
Bọn trẻ đã nghe cuộc nói chuyện trên bờ. Chúng nó hiểu rằng không nên trêu thằng Xuyên nữa.
- Xuống đi Xuyên, chúng tao không té nước nữa đâu!
Bọn trẻ dàn hàng ngang trên mặt sông, thong thả xuôi dòng. Cổn bơi cạnh Xuyên, dạy nó bơi sải:
- Chân cứ đập ra phía sau đều nhé! Nghiêng người đi, vung tay lên, tay kia đẩy nước.
Thằng Xuyên cố làm theo, nhưng không được. Cứ vung một tay lên là đầu nó lại ngập xuống nước.
- Tớ không… không bơi sải được đâu! - Thằng Xuyên chán nản nói.
- Thôi được! Hôm nay cậu cứ tạm bơi chó vậy. Từ ngày mai mình sẽ tập cơ bản cho cậu trên cạn. Bơi dễ thôi mà!
Xuôi dễ đã hai, ba trăm mét, bọn trẻ bắt đầu bơi ngược lên bến. Bơi ngược tất nhiên khó hơn: Nếu tốc độ bơi không nhanh hơn tốc độ dòng chảy thì sẽ bị đẩy đi càng xa.
- Tất cả cùng trườn nhá! Xem ai về trước.
Một đứa xướng lên. Lập tức tất cả úp mặt xuống nước, chân đạp tít mù. Có lẽ không kiểu bơi nào phải phối hợp nhịp nhàng nhiều động tác như bơi trườn. Tay và chân đã đành, mặt cứ luôn luôn phải nghiêng sang hai bên và phải hít vào, thở ra thật đúng lúc.
Bơi về đến bến, chẳng thấy thằng Xuyên đâu? Chúng nó ngoái lại nhìn, cũng chẳng thấy.
- Chết! Thằng Xuyên đâu rồi!
- Hay nó chết chìm rồi!
- Tớ đây! - Thằng Xuyên từ trên bờ phóng xuống. Thì ra biết không thể bơi ngược dòng được, cu cậu đã lên bờ, chạy một mạch về bến.
Quần nước một lúc nữa, chúng nó lần lượt lên bờ. Hôm nay không phải học tổ mà lại có phim "Tên ác thú". Đây là một tập trong phim tình báo hai mươi mốt tập. Bọn trẻ quyết định sẽ kéo nhau đi xem.
Nhưng Cổn không được xem bộ phim trứ danh đó. Số là ở Ngã Ba Bia, ngay trước cửa hàng thực phẩm, người ta có xây một bức tường nhỏ làm bảng thông tin. Nhưng dường như những người cho xây cái bảng này đã quên hẳn nó. Chẳng thấy ai viết gì lên đó nữa. Bức tường thành ra có một tác dụng khác: Nó tạo nên một khoảng kín đáo. Thế là lắm người qua đường cứ vào đó tè bậy… Còn những nhà gần đó cứ len lén đem rác ra đổ. Phía sau bức tường khai nồng nặc, ngập ngụa rác. Suốt ngày ruồi nhặng cứ vo vo. Chúng nó kiếm ăn ở đống rác, sinh đẻ ở đống rác, thành đàn, thành lũ, dày đặc. Hễ có động là chúng vù lên như một đám mây… Mọi người đều biết chuyện đó, nhưng không ai có ý kiến gì. Cứ coi như đó là chuyện tất nhiên, chuyện hợp lý vậy.
Buổi tối Cổn đi qua đó chợt để ý thấy tất cả những điều trước đó nó không thấy. Thế mà đây là chỗ chúng hay tập thể dục, hít thở không khí! Nó bỗng lợm giọng. Nghĩ mà kển cả người. "Phải dọn sạch đống rác này mới được - Cổn nghĩ - rồi cắm một cái biển cấm đổ rác, cấm tè bậy!"
Việc này phải bàn với cái Lê, mà bàn ngay. Quên hẳn bộ phim đang chờ đợi, Cổn quay lại nhà Lê…
Buổi tối cái Lê thường ngồi vót que kem ở hè, hứng gió mát. Hôm nay Lê cũng ngồi đó, mà chỉ có một mình. Thằng Hoạch đã dẫn mấy đứa trẻ đi xem từ lâu. Lê cũng muốn đi xem, nhưng nó cân nhắc thấy ở nhà có lợi hơn. Không xem một bộ phim cũng chẳng hại gì, còn không làm một tối là mất bao nhiêu que kem. Cả ngày công việc nhiều, lại việc đội nữa; không tranh thủ làm thì đến bao giờ mới có được quần lụa.
Ngọn đèn đường hắt xuống một quầng sáng vàng, mờ mờ, cũng đủ để vót, không bập vào tay.
Lê ngồi lặng lẽ làm. Cái bóng nó nho nhỏ, cần cù, nhẫn nại. Tâm hồn nó đang thư thái, vui vẻ. Vừa làm Lê vừa thầm hát, bài "Cây gạo". Bài hát nhẹ nhàng, chan chứa tình yêu thiên nhiên và quê hương…
- Lê ơi!
Lê đang mơ màng chợt nghe tiếng gọi. Nó ngẩng lên, thấy một cậu bé từ xa đi lại. Lê sẽ sàng hỏi:
- Bạn Cổn không đi xem à?
Cổn ngồi xuống cạnh Lê.
- Tôi định đi xem đây, nhưng thấy có "cái này" phải bàn với bạn - Cổn kéo dài hai tiếng "cái này" cho có vẻ quan trọng.
- Gì thế?
Cổn không trả lời, cậu nhìn Lê như ra lệnh:
- Đi với tôi sẽ rõ!
Mình đang bận vót que mà! Chuyện gì bạn nói đi. Cổn vẫn lắc đầu:
- Đi một tí thôi, chuyện quan trọng lắm.
Buộc lòng cái Lê bỏ dao đứng dậy, thâm tâm không biết chuyện gì mà ghê gớm thế.
- Cứ để tất cả đây, tí nữa về tôi vót giúp với - thấy Lê còn chần chừ. Cổn nói thêm và cầm tay Lê kéo đi.
Hai đứa đến gần cái bảng xây thì dừng lại. Đứng phía ngoài đường, Cổn bảo:
- Bạn thử ra sau tấm bảng kia xem nào!
Chỗ ấy sấp bóng, tối om. Lê ngần ngại nhìn Cổn, bất giác một nỗi sợ sệt làm cô bé so vai lại. Ai biết cậu bé đã nghĩ ra trò gì. Lê vẫn chưa quên cậu Cổn giồ quái quỷ, mặc dầu suốt những ngày hè này Cổn chưa làm gì để ai khiếp sợ. Mắt cô bé bắt ánh điện, lấp lánh hai đốm sáng nghi ngờ.
- Để làm gì nào?
- Sợ à? ở đấy chẳng có ma đâu! - Cổn chế giễu một cách thân ái.
Một cái gì đen đen, to bằng nắm tay, vút ra đường, lao thẳng lại chân hai đứa. Rồi cũng một cái nữa lao theo, cùng với tiếng chút chít. Lê cuống lên, nhẩy quàng ra phía sau Cổn, nhắm nghiền mắt lại, thét một tiếng kinh hãi. Cổn cũng hơi hoảng, nhưng nó định thần được ngay. Đó chỉ là hai con chuột, hai con chuột từ trong đống rác ấy đuổi nhau, thế thôi. Chúng chạy qua đường, lao xuống rãnh sâu trước cửa hàng thực phẩm, cắn nhau chí choé dưới đớ.
Thấy bộ dạng cái Lê, Cổn bật cười. Đúng là con gái, chuột mà cũng sợ! Bây giờ thì dù đánh chết, Lê cũng không dám vào chỗ đó một mình. Cổn biết thế liền nhảy đại qua rãnh nước, đứng trong đó gọi:
- Nào! Vào đây!
Lê vẫn chưa hoàn hồn:
- Vào làm gì cơ chứ?
- Thì cứ vào sẽ biết. Hèn thế!
Bị gọi là hèn, Lê chạnh lòng tự ái. Nó quyết định sẽ vào chứ chẳng sợ. Vả lại Cổn cũng đang ở trong đó cơ mà!
Lê nắm lấy cái đuôi tóc ngắn cũn cỡn của mình, như bấu víu lấy cái gì để tăng thêm phần can đảm, rón rén bước qua rãnh, đến cạnh Cổn.
- Vo… vo… o… o…
Một bầy ruồi bay lên. Kển cả người. Và chút chít, chút chít, lũ chuột rúc. Một mùi lợm giọng bốc lên, khiến Lê phải bịt mũi, nín thở.
- Thấy gì không? - Cổn hỏi và nhẩy ra ngoài đường, Lê vội nhảy ra theo.
- Kinh quá! - Cô bé vừa xì mũi vừa nói - Bạn định nghịch ngợm gì ở đó?
- Nghịch ngợm! - Cổn đay lại. Nó thấy bực mình vô hạn. Rõ ràng cái Lê coi thường nó, nghĩ rằng nó chỉ biết nghịch ngợm thôi ư? Lê quên rằng Cổn năm nay đã khác, đâu phải như Cổn "ngày xưa"…
Cổn không thèm nói thêm gì nữa, cứ lầm lầm, lì lì đứng trước mặt Lê. Vốn nhạy cảm, cô bé biết ngay là mình đã chạm lòng tự ái của bạn. Nó đấu dịu:
- ừ thì bạn không nghịch ngợm, nhưng định làm gì nào?
Cổn vẫn không trả lời
- à, tôi biết rồi! Lê reo lên - Bạn định làm một việc tốt, dọn sạch đống rác cho khỏi bẩn phải không nào?
"Nó tài thật, Cổn thầm nghĩ, mình chưa nói ra mà nó đã biết rồi!". Nhưng Cổn đâu phải là đứa dễ để cho người khác nắm thóp. Một ý nghĩ như chớp lóe lên trong đầu nó. Phải rồi, đúng! Phải làm như thế mới bõ công, mới gọi là sáng kiến giá trị. Nó vui vẻ lên ngay, có thể nói rất phấn khởi:
- Bạn chỉ nói đúng một tẹo thôi! Tôi muốn dọn dẹp đống rác, quét dọn cả ngã ba, trồng cây… làm thành công viên của chúng mình cơ.
- Công viên thiếu nhi ý à?
- Chứ sao? ở Hà Nội thiếu gì công viên thiếu niên. Còn chúng ta thì chả có.
Cả hai đứa chưa từng thấy Hà Nội bao giờ. Nhưng chúng biết Hà Nội qua phim ảnh, qua lời những người khác nói. Những buổi sinh hoạt đội, vui chơi giải trí của các bạn Hà Nội hiện lên trong niềm mơ ước của Cổn. Phải rồi, Ngã Ba Bia phải trở thành công viên của chúng mình. ở đó, phải có cây bóng mát, có ngựa sắt, cầu trượt, ghế đá, hố nhảy… Hàng ngày chúng mình sẽ đến đó vui chơi giải trí.
Hai đứa vào nhà Lê, ngồi ở hè vừa vót que vừa thủ thỉ bàn chuyện làm công viên.
Trong nhà, tiếng võng đưa kẽo kẹt, bác Vấn gái nằm ru em. Trên đường, thỉng thoảng một chiếc ô tô phóng qua, ánh đèn pha loang loáng, làm rung động cả không khí yên tĩnh của đêm. Phía trên những ngọn đèn đường vàng ợt, bầu trời lồng lộng, thảm sao dày chi chít. Ngồi ở đây chỉ trông thấy nửa chòm Đại hùng, còn nửa kia bị những khối nhà che khuất. Nhưng Cổn vẫn tưởng tượng ra cái cán gẫy của chòm sao và con đường tưởng tượng dài năm khoảng miệng gầu kéo tới sao Bắc đẩu, sáng trắng như một bóng đèn pin tháo pha. Trên đầu hai đứa, khoảng giữa trời sao và mặt đất là vòm lá xao động. Thỉnh thoảng một chiếc lá nhẹ rơi trong không khí, nó quay tròn như một diễn viên nhào lộn. Phía dưới những vòm cây đen thẫm kia, những mái nhà tranh hiền lành như say ngủ. Có lẽ là vì nóng nực, nhiều nhà đã tắt đèn, mở toang hết cửa. Vài nhà thắp những bóng nê-ông xanh dịu mát. Cái máy đĩa nhà ai đó, mở rất nhỏ, nhưng Cổn vẫn nghe được thoang thoảng một giai điệu quen thuộc…
Cổn vừa đứng dậy thì đường phố cũng ồn ào hẳn lên. Phim đã tan. Từng dòng người trên đường, sôi nổi bình luận về cuốn phim. Một giọng oang oang, say sưa:
- Tên ác thú đấm nhau với anh tình báo thật hết ý!
Cổn nhận ra người đó là thằng Hoạch. Thằng bé vung tay, múa chân biểu diễn lại trận đấu võ nọ. Bên cạnh Hoạch là mấy đứa trẻ khác, toàn là "quân" của Cổn.
Anh tình báo lộn một cái mới tài tình chứ! - Thằng Xuyên thêm vào.
- Cũng chưa bằng lúc anh ấy táng một quả vào bụng tên ác thú…
Cổn nhảy xổ vào giữa đám trẻ.
- A! Cổn, khi nãy cậu ngồi xem ở đâu?
- Tớ không đi xem vì một việc rất quan trọng.
- Việc gì thế?
- Rồi các cậu sẽ biết!
Nếu không nhanh chân ra khỏi đám này thì thế nào bọn trẻ cũng hỏi dồn làm Cổn phải trả lời mất. Mà Cổn thì không muốn nói lúc này. Cần phải có một kế hoạch đâu vào đấy đã chứ! Cổn bấm mạnh vào vai Dong, ấy là ám hiệu gặp nhau riêng. Dong hiểu ý rẽ ra một bên, đi với Cổn.
- Gì thế?
Cổn nói cho Dong nghe ý định của mình.
ừ! Được! Hay lắm! - Thằng Dong khen - cậu quả là một tay lắm sáng kiến. Tiến hành ngay đi thôi.
- ô! Tính cậu bộp chộp quá. Làm gì cũng phải suy nghĩ chín chắn chứ!
Thằng Dong cụt hứng. Đến cu Cổn mà cũng lên lớp nó như vậy. Tuy nhiên, Cổn nói đúng. Dong kinh ngạc nhìn Cổn. Tại sao nó lại có thể ăn nói chững chạc như thế nhỉ? Một lúc sau, Dong rủ:
- Về nhà cậu tắm một cái đã nhé! Rồi chúng mình bàn sau.
Tất nhiên là Cổn đồng ý.
Tắm xong, trở nên mát mẻ, Dong bỗng nảy ra một kế:
- Cổn ạ! Chúng mình phải làm cho mọi người kinh ngạc mới được. Ta chỉ nói là dọn dẹp đống rác thôi. Nhưng chúng ta sẽ xây dựng công viên. Cậu nghĩ xem: Đột nhiên mọc lên một cái công viên! Mọi người sẽ phục lăn chúng ta! Chưa chừng người ta sẽ đăng báo việc làm của chúng mình cơ đấy.
Cái thằng lúc nào cũng nghĩ đến chuyện đăng báo. Nhưng nghĩ, Cổn thấy cũng có lý. Đáng đăng báo quá đi chứ: Đột nhiên bãi cỏ hoang biến thành công viên. Mà không phải ông thần bà tiên nào hoá phép cả. Đó là do công sức lao động của đội thiếu niên. Thiếu niên tự động làm, do sáng kiến của mình.
Viễn ảnh của một thắng lợi huy hoàng làm Cổn vô cùng thích thú. Cổn vỗ vai Dong:
- Cậu thật là tuyệt vời!
- Công viên của chúng ta mới là tuyệt vời chứ!
Sáng hôm sau Cổn, Lê, Dong cùng rủ nhau đến nhà anh Phiệt. Anh đang nấu cơm nên cả ba đứa đều vào bếp với anh. Nấu cơm thì Lê thành thạo lắm nên nó sốt sắng giúp anh Phiệt. Trông hai tay nó làm cứ dẻo quẹo đi, như là thao diễn kỹ thuật ấy.
- Lê nấu cơm có lẽ giỏi nhất phố đấy nhá - Anh Phiệt khen. Cái Lê lỏn lẻn cười, má nó ửng lên lấm tấm những giọt mồ hôi trông rất xinh.
Khi nồi cơm đã cạn, đã đến lúc thảnh thơi, anh Phiệt rủ mấy đứa ra sân, ngồi hóng mát bên mấy cây đuôi lươn. Gió chẳng có nhưng ngồi đây mát hơn trong bếp nhiều.
Hôm nay các em có việc gì thế? - Anh Phiệt hỏi - chắc là lại nghĩ ra chuyện gì hả?
Cả ba đứa đưa mắt cho nhau "Nói đi!" những con mắt bảo thế. Nhưng đứa nào cũng lúng túng không biết nên bắt đầu thế nào? Mãi sau thằng Cổn mới rụt rè:
Chúng em hỏi ý kiến anh để dọn dẹp đống rác ở Ngã Ba Bia, cho nó sạch sẽ.
- Đống rác nào?
- ở phía sau cái bảng ấy!
Biết là anh Phiệt không hay biết có đống rác ở đó, Lê nói thêm:
- Nhiều rác lắm anh ạ. Đầy những ruồi với chuột!
- ừ! Nếu thế thì chúng ta dọn dẹp sạch sẽ thôi!…
- Thế là buổi lao động bắt đầu.
Bọn trẻ mang cào, cuốc, dành… tập hợp đông đủ chuẩn bị tấn công đống rác.
- Nào! Tiến lên! - Cổn ra lệnh!
Mấy cái cào, cuốc bổ vào đống rác bầm bập. Mấy con chuột vọt ra. Bọn trẻ vừa sợ hãi, vừa khoái chí hò reo ầm ĩ, cứ đuổi theo chuột mà phang. Những con bị trúng đòn, nằm lăn ra, mềm nhũn. Thật đáng đời con vật bẩn thỉu.
- A! Nhưng chúng ta cào rác rồi đổ đi đâu? - Một đứa phát hiện ra cái khó khăn chưa có hướng giải quyết ấy.
Đống rác dễ nặng hàng tấn. Chuyển nó đi đâu có phải là chuyện dễ dàng. Vả lại quanh đây không có chỗ nào có thể đổ rác được cả. Chả lẽ dọn vệ sinh chỗ này lại làm mất vệ sinh chỗ khác?
- Thế thì đào hố chôn đi là tốt hơn cả! - Một đứa nêu ý kiến.
- Nếu đào hố thì phải đào hàng mấy mét khối - Sau một hồi tính toán, cái Lê lên tiếng - công sức nào cho xuể.
- Hay là ta chờ xe rác đến, đưa lên xe!
ý kiến này có thể thực hiện được. Ngày nào xe rác cũng đi qua phố một lần. Chuông rung leng keng. Ai có rác trong nhà, đem ra đổ lên xe. Nhưng liệu các bác công nhân có chịu chở cho chúng một đống rác to xụ phải đến mấy xe này không? Các bác còn phải đi lấy rác ở các phố khác nữa chứ? Nếu vắng các bác một ngày là rác lại ngập lên ngay.
Nhưng dẫu sao cũng thử hỏi xem.
Bọn trẻ không phải chờ lâu, xe rác đã rung chuông ở đầu phố rồi. Chiếc xe kềnh càng, nặng nề, do một con bò kéo. Đi bên cạnh nó là một bác công nhân trạc ngoài năm mươi tuổi, mặt vuông vức, tóc đã điểm bạc, trông rất cần cù. Bác cầm quả chuông đồng, lắc lắc liên tục. Bác lắc chuông để gọi người ta bưng rác ra xe. Nhưng có nhà đã để sẵn dành rác ở hè. Vậy là bác lại tự đổ lấy, không chút nề hà.
Chờ cho xe đi tới gần, thằng Cổn đến trước bác, hỏi
- Chúng cháu muốn chuyển đống rác kia đi được không ạ?
Bác công nhân nhìn Cổn rồi hỏi lại:
- Các cháu là con nhà ai?
- Dạ! Chúng cháu là đội thiếu niên khu phố ạ! Thấy đống rác ở chỗ này bẩn quá, chúng cháu muốn chuyển đi nơi khác để làm cho đường phố sạch sẽ, không khí trong lành ạ!
- Ai bảo các cháu làm?
- Tự chúng cháu ạ!
Bác công nhân gật đầu:
ừ! ừ! Được ngay! Để đống rác thế kia thì cũng chướng thật. Ngày nào bác cũng đi qua nhưng hôm nay các cháu chỉ bác mới thấy. Mấy nhà quanh đây thì thật là liều! Có xe rác không đổ, cứ đổ vào chỗ này thì liều thật!
Bác ngắm ngã ba:
- Chỗ này làm được cái công viên chứ chẳng chơi!
- Vâng! Chúng cháu cũng đang định biến nó thành công viên ạ! - Cổn nhanh nhảu trả lời luôn.
- Thế à? Tốt lắm! - Bác công nhân nheo mắt suy nghĩ - nhưng công viên phải có cây bóng mát, có ghế đá ngồi nghỉ ngơi, có đồ chơi cho các cháu, có hệ thống đèn và những tiện nghi khác. Tốn khá là của đấy!
Cổn hơi chột dạ. Đúng rồi, công viên thì phải như lời bác ấy nói. Nghĩ mà phát hoảng lên. Rõ ràng trong trí tưởng tượng của cậu có một cái công viên trứ danh, nhưng cậu không hình dung được phải làm sao để có một cái công viên trứ danh, nhưng cậu không hình dung được phải làm sao để có một cái công viên như thế.
Bác công nhân hẹn sẽ quay lại chở rác
Trong khi chờ đợi xe bọn trẻ đánh đống rác ra rìa đường. Rác lâu ngày tích tụ, đã mủn tơi. Anh Phiệt đứng nhìn đống rác, chợt tiếc rẻ:
- Các em ạ! Chở đi thì phí quá!
- Thế nào ạ?
- Cứ để nó đây đây hở anh?
Lũ trẻ nhao nhao hỏi.
- Theo anh thì cứ để đấy! Các em xem rác mủn thế kia! Biết bao là chất màu! Ta đem chôn xuống đất đi!
Tưởng gì, Cổn nghĩ chuyện chôn xuống đất thì cũng đã có tính đến. Song đã thấy là không thể thực hiện được. Rõ ràng là muốn chôn hết số rác ấy phải đào một cái hố thật rộng, sâu lút đầu!
- Chôn mất công lắm!
Anh Phiệt nói:
- Đúng, nếu chúng ta chỉ chôn rác thôi thì mất công lắm, và chẳng có ích gì. Nhưng các em có thấy không? Dẫu sao chúng ta cũng phải trồng cây ở đây cơ mà?
Trước sau gì chúng ta cũng phải trồng. Vậy các em thử bàn xem chúng ta có nên đào sẵn những hố trồng cây, bỏ rác mủn xuống đó. Rồi anh sẽ đi đến vườn ươm xin cây về trồng! Như thế là một công đôi việc. Được chứ?
Nói là làm ngay:
Anh Phiệt giao cho Lê đo chu vi ngã ba, cứ cách năm mét đào một hố. Lê đo xong, cắm bốn mươi chín cái cọc làm mốc. Vậy là vòng ngoài công viên chắc chắn sẽ có bốn mươi chín cây.
Nhưng công việc không thể ngày một ngày hai.
Hàng tuần liền, sáng nào các em cũng đào hố, được hố nào bỏ rác mủn xuống ngay. Cuối cùng đống rác khổng lồ chỉ còn lại những thứ không thể biến thành phân được. Chiếc xe rác của phòng Thị chính chở hai chuyến. Thế là gọn ghẽ. Tấm bảng thông tin được quét vôi trắng bong cả hai mặt. ở mặt sau, trên nền trắng nổi bật một dòng chữ màu xanh do chính tay anh Phiệt viết: "Chỗ các em vui chơi. Chú ý giữ vệ sinh công cộng!"
Thằng Cổn muốn ghi thêm cho rõ: "Cấm đổ rác, cấm tè bậy!"
Nhưng anh Phiệt lắc đầu. Anh bảo ra lệnh cấm đoán là chuyện bất đắc dĩ. Tốt nhất là nhắc nhở mọi người tuân theo lẽ phải. Kỷ luật tự giác mạnh gấp nghìn lần những thứ kỷ luật khác.
Anh Phiệt nói đúng. Từ đó, không thấy ai ra đổ rác hoặc làm xấu ở đó nữa. Bây giờ ngã ba sạch như li như lau. Bãi cỏ xanh lên mơn mởn, không khí lúc nào cũng trong lành. Và tất nhiên, mất hẳn cái giống chuột và ruồi gớm ghiếc. Chỉ cào cào và dế là còn nhiều. Nhưng đó là những con vật rất đáng yêu của các bạn.
Một buổi chiều. Cổn lại huy động các bạn ra tiếp tục xây dựng công viên. Để nước khỏi đọng, một cái rãnh cũ được nạo vét sâu hơn, thông lối cho chảy ra cống. Chúng nó đang mải miết làm thì có một đoàn người đi tới, người mang cuốc, người mang xẻng. Đó là các cụ về hưu: Cụ giáo Kế, cụ Thoại, cụ Khang, cả bác xích lô và ông lạc rang nữa.
Cụ giáo Kế hỏi Cổn:
- Cho các bác làm giúp một tay được không nào?
Thì ra thấy thiếu niên hoạt động sôi nổi, tổ cụ lão quyết định cũng tham gia một vài buổi. Cổn chưa biết nên trả lời như thế nào thì ông lạc rang đã nói:
- Cậu phụ trách giao việc cho chúng tôi đi!
- Thưa các bác, các cụ - cái Lê thánh thót nói - chúng cháu tự làm lấy được. Còn các bác các cụ già rồi, nghỉ ngơi cho khoẻ ạ!
Nhưng các cụ nhất định đòi làm. Cuối cùng Cổn đành biên chế các cụ vào đội mình. Già và trẻ cùng làm việc bên nhau, trẻ thì hăng hái, già lại có kinh nghiệm, nên làm rất nhanh.
Chừng một giờ sau mọi người vào ngồi nghỉ giải lao ở thềm bia. Bọn trẻ đòi cụ lạc rang kể chuyện Tam Quốc. Nhưng cụ vuốt chòm râu đen ánh, trỏ sang cụ giáo Kế:
- Cụ giáo còn biết nhiều chuyện hơn lão!
Cụ giáo là một cụ già cao cao, gầy, tay chân nhũng nhẳng, những đường gân xanh nổi lên như con giun bò trên cánh tay. Cụ lúc nào cũng mang cái kính gọng đen cũ kỹ. Cụ đã một đời dạy học. Cụ hiểu biết rất nhiều.
Mấy đứa đều quay lại phía cụ. Cụ nhìn tấm bia một cách trịnh trọng, rồi nói, giọng khàn khàn:
- Các cháu có biết tấm bia này người ta dựng lên để làm gì không nào?
Đó là một câu hỏi hóc búa. Sự thực thì bọn trẻ không đứa nào biết chuyện đó. Ngay cả người lớn không mấy ai biết rõ ràng.
- Các cháu không biết là phải! Chưa có ai nói cho các cháu nghe. Mà các cháu cũng chưa đủ học vấn để đọc những quyển sách nói về chuyện này. Đây là một di tích lịch sử các cháu ạ, nhỏ thôi, nhưng cũng là một di tích chúng ta cần giữ gìn. Các cháu định làm công viên ở đây là rất tốt. Hàng ngày các cháu sẽ được vui chơi ở đây, chung quanh di tích của ông cha để lại.
Rồi cụ giáo nói về tấm bia.
- Ngày xưa, các kỳ thi chọn nhân tài của đất nước đều được tổ chức ở Thăng Long, ở Huế. Chẳng bao giờ được tổ chức ở Thanh Hoá ta (mà lúc ấy còn có tên là Thanh Hoa kia!). Mặc dù Thanh Hoá là đất phát sinh nhiều triều đại, đất quý hương. Lần ấy sĩ tử Thanh Hoa đồng tâm tâu lên nhà vua cho mở một kỳ thi ở tỉnh nhà. Nhà vua chấp nhận. Mảnh đất các cháu đang ngồi đây được chọn làm trường thi. Quan trường cắm lọng. Sĩ tử mang lều chõng đến đua chen thi thố văn tài. Sau này, để ghi nhớ chuyện ấy, người ta dựng tấm bia lên, kể lại sự tích, ghi tên những người đỗ đạt. Lúc bấy giờ chung quanh chưa có phố xá. Con đường dẫn vào trường thi, sau này được đặt là phố Trường Thi vì vậy đó. Đó, các cháu thấy, phố Trường Thi của ta chạy dài đến gần một cây số thế kia!
Rồi cụ giáo kể chuyện ngày xưa người ta thi cử thế nào. Bọn trẻ cứ há hốc mồm ra mà nghe. Bây giờ nhìn bãi cỏ, nhìn tấm bia, chúng thấy có một cái gì thiêng liêng và tự hào.
Các cụ về rồi, Cổn tập hợp các bạn lại. Đứng trước hàng ngũ, một tay chống nạnh, nó dõng dạc nói:
- Từ nay chúng ta phải hết sức bảo vệ tấm bia này vì nó là di tích ngày xưa để lại. Chúng ta cũng lại phải nhắc nhở mọi người, không cho ai làm gì tổn hại đến di tích. Chúng ta lại cũng phải lao động tích cực hơn nữa để mau chóng hoàn thành công viên của ta, làm cho di tích thêm đẹp hơn. Các bạn đồng ý không?
Cổn cứ hùng hồn thế mãi, hệt như một vị chỉ huy đầy trách nhiệm. Nó không biết rằng, ở ngoài đường, có một người đang đứng nhìn nó, mà không tin ở tai mình, ở mắt mình. Đó là cô Phương. Cô vừa đi dự lớp bồi dưỡng giáo viên về. Cô dựng xe đạp ở rìa đường, chờ cho bọn trẻ giải tán mới gọi giọng âu yếm:
- Cổn. Em Cổn!
Cổn không ngờ lại gặp cô Phương ở đây, nó hơi ngỡ ngàng. Nó bỏ cuốc xuống, đi lại gần cô.
- Em chào cô ạ!
Cô Phương nắm tay Cổn, kéo nó lại gần mình:
- ở dưới lớp học, cô có nghe tin về em, nhưng cô cũng không hình dung hết được. Cô rất mừng, cô mừng lắm em ạ! Bởi cô vẫn tin là em… mà! Em có hiểu cô không?
Cô Phương đã đến nhà Cổn nhiều lần. Nhưng những lần ấy không phải do Cổn mời mà tự cô đến, trao đổi với bố mẹ. Mỗi lần như thế mẹ Cổn lại buồn thêm còn Cổn thì chẳng cần để ý đến… Phải nói là trong năm học cô rất thương Cổn, chính cô đã gỡ cho Cổn nhiều hình phạt của thầy hiệu trưởng. Nhưng một thằng như Cổn thì vẫn không mong cô giáo đến nhà, dù cô có là thế nào đi nữa.
Còn bây giờ, Cổn ngước nhìn khuôn mặt đỏ ửng, lấm tấm mồ hôi vì đi đường xa của cô:
- Thưa cô, mời cô về nhà em nghỉ một lát, uống nước đã ạ! Mẹ em cũng đang ở nhà!
Cô Phương mỉm cười gật đầu:
- ừ! Cô cũng muốn ghé thăm mẹ em một chút! Vậy mà cô đi đã được hơn hai tháng rồi đấy!
Hai cô trò đi bên nhau. Thằng Cổn vác cuốc, mặc quần đùi. Còn cô giáo dắt chiếc xe đạp với gói chăn màn cồng kềnh phía sau.
-------------------------
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét